Hijn Bijnen, fotograaf te Paramaribo, wist de verdwenen grafsteen van Karel Raedt van Oldenbarneveldt, een van de slachtoffers uit De Strafkolonie, terug te vinden.
Zie hieronder zijn foto en lees ook de geschiedenis van kabouter Hijn. Het betreffende verhaal is in onder meer het Brabants Dagblad en Het Parool gepubliceerd.
De Kabouter van Oss
Raadslid voor de Kabouterbeweging in Amsterdam, coördinator van Oranjevrijstaat, actievoerder in de Nieuwmarktbuurt. Dat was eens. Nu werkt hij als fotograaf te Paramaribo. De turbulentie is voorbij. Het openbare leven van Ossenaar Hijn Bijnen.
Door Twan van den Brand
Tijdens het eerste gesprek spat het water door de hoorn van de telefoon. Het heeft weer eens gestortregend in Suriname. De straten van de hoofdstad Paramaribo staan blank en de auto’s klotsen door de plassen. “Je hoort het zeker wel”, zegt de man aan de andere kant. De lijn is niet zo best, zijn stem klinkt zacht. En aan zijn grote teen, vertelt Hijn Bijnen (59), sabbelt net een ara. Niet zo’n best moment voor een lange conversatie. Die moet later maar volgen.
Later wordt twee dagen nadien. Het gaat dan over zijn roerige verleden. De zwoelte van Paramaribo, waar hij als fotograaf de kost verdient, is in de plaats gekomen van de hectiek van jaren her. Bijnen, geboren en getogen in Oss, raakte gepokt en gemazeld in het roerige Amsterdam van de jaren zestig en zeventig. Hij was gemeenteraadslid voor de bovenal ludieke Kabouterbeweging, maar ook actievoerder in de Nieuwmarktbuurt, waar veldslagen woedden tussen krakers en politie.
“Mi gado, zo lang geleden”, heeft hij in een mail voorafgaand aan het gesprek laten weten en hij excuseert zich op voorhand voor eventuele wilde waarheden uit zijn jeugd. Half schertsend: “Er is niet zoveel aan mijn openbare leven waar ik mij voor schaam, en van de rest weet niemand iets af, hoop ik.”
Kraker
In zijn geheugen zijn de details weggesleten. Maar het boek Louter Kabouter (1996) en persoonlijke documenten bieden ondersteuning. Bijnens archief is in elk geval voor een deel opgeborgen in de dozen van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam. Het bevat correspondentie, officiële stukken, actiemateriaal en zowaar de tekst van een eenakter, een stuk straattoneel waarin hij acteerde: ‘De rechter en de kraker’.
Rechter: “Wij zijn hier om recht te doen aan
hen die recht toekomt. Wij beschermen kapitaal
en goederen van hen die kapitaal en goederen
bezitten. Het aantasten van andermans
geld en goed is ontwettig en dus revolutionair.”
Verdachte (kraker): “Ik ben onschuldig.”
Rechter: “Hou je mond.”
Kabouter Bijnen neemt in 1971 plaats in de Amsterdamse gemeenteraad. Twee jaar later staat hij zijn zetel af aan een even veelbesproken als omstreden opvolger. Een wisseling van de wacht met een ouverture. Het is maandagochtend 12 februari 1973 als Roel van Duijn achter de typemachine kruipt. “Beste Hijn”, zo begint hij. “Ik schrijf je deze brief omdat ik dringend behoefte heb aan meer duidelijkheid over mijn eigen leven en jij degene bent die me dat geven kunt.”
Van Duijn wil graag terugkeren in de gemeenteraad van Amsterdam. Maar hij heeft een probleem. Hoewel het afspraak is dat de leden van de Kabouterfractie hun zetels laten rouleren, wil niemand opstappen. En al helemaal niet voor hém, Roel van Duijn, hét (media)gezicht van het voorbije Provo én nu de Kabouterbeweging. Hij is, vinden de anderen, een beetje te veel ‘een verzameling krantenknipsels’.
De aangeschrevene twijfelt als enige of hij in de raad wil blijven en dat weet Van Duijn. Hij dringt aan. “Ik vraag je je uit te spreken over je toekomstplannen, zodat ik mijn eigen toekomst onder ogen kan zien.”
Hijn Bijnen/Foto uit het album van Hedwig de la Fuente
Enkele maanden later maakt Bijnen plaats. Maar dat gebeurt niet zonder morren. Het afzwaaiende raadslid moet eveneens weinig hebben van de egotrippende Van Duijn. Hij roept de achterban bijeen voor een oordeel: de vrijkomende positie vacant laten of toch maar het pluche gunnen aan die ander. ‘De verzameling krantenknipsels’ mag ondanks de reserves terugkeren.
Bevrijd van het raadslidmaatschap kan Bijnen zich nadrukkelijker inzetten voor de Aktiegroep Nieuwmarkt. Die vecht tegen de dreigende kaalslag als gevolg van de aanleg van de Amsterdamse metro én – nieuwe visie op de oude stad -chique banken, hotels, appartementen. De actievoerders betogen, kraken woningen die plaats moeten maken, schrijven nota’s en pamfletten, helpen omwonenden.
Hijn Bijnen zit in het centrum van de actie, daar waar hij zijn wil. Jaren eerder heeft hij zijn ouders wijsgemaakt dat politicologie studeren alleen maar in Amsterdam mogelijk is. Het ludieke verzet dat dan nog wordt gevoerd door Provo boeit hem mateloos. Hij wil meedoen, maar is midden jaren zestig een tikkeltje te jong, een tiener nog, geboren en getogen in Oss als zoon van een architect. Voor hij uit Brabant vertrekt, laat Bijnen jr. nog wel een plan achter waarin hij voorstelt dat Oss zich vrijmaakt van Nederland en een aparte stadstaat vormt. Enig economisch verkeer mag blijven bestaan.
Zeven getikte vellen met ludieke en ernstige voorstellen. Elke vrijdagavond een openbare raadsvergadering op de Heuvel, stemrecht voor iedereen.Geen selectie aan de grens, alle sociale voorzieningen gratis. ‘Ouwehoeren over van alles en nog wat’ moet een van de nieuwe vakken worden op de scholen van de Vrijstad, waar alle bedrijven aan de gemeenschap toebehoren. Oss moet buitenlandse betrekkingen aanknopen met onder meer Cuba en China, het moet de guerrillabewegingen in Latijns Amerika financieel steunen.
Dienstplicht
Hij schenkt zijn erfenis aan onder meer de Osse burgemeester kort voor de dienstplicht roept. Hoewel in zijn cityplan het militarisme nog ‘kinderachtig, achterhaald gedoe’ heet, geeft hij gehoor aan de oproep de dienstplicht te vervullen. Wel op zíjn manier natuurlijk. Bijnen wordt het eerste soldatenlid van de Bond voor Dienstweigeraars, die heeft gekozen voor verzet van binnenuit en haar naam in 1969 zal veranderen in Bond voor Dienstplichtigen. Het gaat naar zijn zeggen om speelse obstructie. Hij richt bij voorbeeld de ‘Beweging van de 11e maart’ op. Een naam die mooi past bij 1968, het jaar van het jongerenoproer in steden als Parijs en Berlijn. De kameraden voeden de discussie in de kazerne en hebben een eigen groet: de linkervuist omhoog. "De reactie? Ik moest van mijn kamer af en mijn peloton uit. De Centrale Inlichtingendienst en Militaire Inlichtingen en Veiligheidsdienst stelden een onderzoek in.”
Na zijn diensttijd blijft Bijnen actief voor het secretariaat van de BVD. Hij is gearriveerd in Amsterdam Kabouterstad. Op 5 februari 1970 wordt de Oranjevrijstaat geproclameerd, met eigen ‘ministeries’, een alternatieve economie, aandacht voor natuur en milieu. Zelf bestiert hij het Volksdepartement voor Behoeftenbevrediging. “Mijn filosofie was dat we in plaats van alleen maar te protesteren ook ideeën moesten uitvoeren. Structuren bouwen, een eigen economie opzetten met confectieateliers, andere Kabouterwinkeltjes, een alternatieve voorjaarsbeurs voor onze bedrijfjes. Iets nieuws zetten tegenover de oude maatschappij.”
Raadszetels
Maar de Kabouters doen op hun manier ook mee in het gemeentelijk bestuur. Bij de verkiezingen in 1970 halen ze vijf raadszetels. Bijnen treedt het jaar daarop aan. Het is een hectische tijd, want zoveel meningen als er altijd in de Kabouterwereld zijn geweest, zoveel zijn er ook in de fractie. “Provo was een ongestructureerde verzameling creatieve geesten. Kabouter heette iets serieuzer te zijn, maar was ook ngeorganiseerd. Wat we bereikt hebben, hebben we vooral buiten de raad bereikt. Wat dat is? Je moet het zien in het kader van de emocratiseringsgolf. De samenleving is in die tijd erg veranderd. We zijn heel anders gaan staan tegenover autoriteit en gezag. Het onderwijs is enorm veranderd. Kabouter maakte deel uit van die veranderingen en heeft daaraan bijgedragen. Vergeet niet dat de maatschappij na de oorlog was dichtgespijkerd. Ook in de jaren zestig nog. Strakke verhoudingen. Maar de jeugd, de na-oorlogse geboortegolf, kwam massaal aanzetten. We werden alleen al in getal sterker en sterker.”
Zijn opvolger in de raad treft hem de 7e april 1975 als actievoerder. “Gedroomd dat onder het stadhuis tussen de fundamenten mensen worden gemarteld en verstikt in water. Ik liep radeloos rond en vocht. Straks begint het weer in de Nieuwmarkt. Heb er vandaag even rondgekeken. Hijn Bijnen (vroeger ook Kabouterraadslid) groette mij vanuit een van de gebarricadeerde panden. Het deprimeert me dat ik weinig kan doen”, noteert Roel van Duijn, dan PPR-wethouder, in zijn (dag)boek Tranen. 
Aan het werk in Paramaribo/Foto Bombelman Suriname
De felle botsingen met de politie, die enthousiast op het ‘langharig, werkschuw tuig’ in knuppelt, zijn dan al geruime tijd aan de gang. ‘Verbeten gevechten in de Nieuwmarktbuurt’, koppen de kranten. En: ‘Hevige slag om Nieuwmarkt-bastion’. Bij de ontruiming van een kraakpand aan de Lasageweg wordt Bijnen opgepakt en enkele dagen vastgezet. Hij verschijnt pas veel later voor de rechter. Het liep anders dan in het eerder gememoreerde toneelstuk. “Ik heb mezelf toen verdedigd. De tenlastelegging was stenen gooien. Dat had ik zelf niet gedaan, maar ik maakte inderdaad deel uit van een groep waarin dat wel gebeurde. De rechter had het een beetje moeilijk. Ik was inmiddels voorzitter van de bewonersraad Nieuwmarkt, en die had ook net een prijs gekregen voor haar bijdrage in het denken over stedenbouwkundige vraagstukken. Ik hoefde uiteindelijk niet te zitten.”
In ’78 wordt Bijnen voorzitter van het wijkcentrum D’Oude Stadt, dat het leefklimaat in een groot deel van de Amsterdamse binnenstad bewaakt, nog altijd overigens. Politicologie studeren, daar komt al lang niets meer van. Zijn baantje bij de PTT heeft hij omdat er nou eenmaal geld moet binnen komen. In de actiewereld wordt het allengs wat stiller.
Moiwana
In 1993 verhuist hij naar Suriname, schrijft wat voor Nederlandse media, gaat voor de mensenrechtenorganisatie Moiwana werken en slaat aan het fotograferen. Contact vanuit de verte met andere Kabouters heeft hij niet meer, de herinnering dringt zich maar zelden op. “In de loop der jaren ga je wat meer nuanceren. Achteraf bezien hebben we in de jaren van de kraakacties soms wat te gemakkelijk mensen beschadigd. Maar ik heb veel geleerd en schamen hoef ik me nergens voor. Dat verandering van onder af moet komen, daarvan ben ik trouwens nog altijd overtuigd.”
In 2007 gepubliceerd in het Brabants Dagblad, Het Parool en andere GPD-dagbladen.
Feiten
Hijn Bijnen was eind jaren zestig en begin jaren zeventig op vele fronten actief. Een overzicht.
Aktiegroep Nieuwmarkt.
In 1970 opgerichte buurtgroep die zich richtte op verzet tegen de aanleg van de metro en overige plannen in de binnenstad van Amsterdam, waardoor voor veel woningen sloop dreigde. Hjn Bijnen: actief lid en voorzitter van de bewonersraad Nieuwmarkt.
BVD.
Bond voor Dienstweigeraars, opgericht in 1967. In 1969 volgde het besluit om het leger van binnenuit te veranderen en werd de naam gewijzigd in Bond voor Dienstplichtigen. Bijnen: eerste soldatenlid van de BVD, beheerde later het secretariaat.
Cityplan Oss.
Een plan van eind jaren zestig om van Oss een eigen staat te maken met open grenzen, nieuw onderwijs en een juridisch systeem zonder celstraffen waarin dader en slachtoffer tot een vergelijk moeten komen. Bijnen: opsteller van het plan.
De Doordrijvers.
Woonbotenvereniging, in 1971 opgericht, die onder meer lantaarnpalen kraakte om elektriciteit te krijgen en te bereiken dat woonbootbewoners over andere voorzieningen konden beschikken. Bijnen: drijvende kracht, vereniging opgericht op zijn woonboot.
D’Oude Stadt.
Nog altijd actief wijkcentrum dat een goed woon- en leefklimaat bewaakt in verschillende buurten van Amsterdam-Centrum. Bijnen: werd in 1978 voorzitter van het wijkcentrum.
Kabouterbeweging.
In 1969 opgericht, waarbij de Kabouter symbool stond voor de mens die de natuur als bondgenoot ziet. Een van de plannen: auto’s met daktuintjes. Anarchistische beweging van ludiek protest. Richtte zich vooral tegen de aantasting van natuur en milieu, tegen overdreven consumptiegedrag. Riep de Oranjevrijstaat uit. Behaalde tijdens de raadsverkiezingen in 1970 vijf zetels in de Amsterdamse raad. In 1974 opgeheven. Volgde enkele jaren na Provo, de jongerenbeweging die de gevestigde orde tussen 1965 en 1967 provoceerde, bekend werd door de rookbom tijdens het huwelijk van Beatrix, de witte (fietsen)plannen en ander creatief verzet tegen autoriteiten, die het nieuwe soort van protest met de knuppel begroette. Bijnen: een van de eerste Kabouters, betrokken bij tal van initiatieven en raadslid voor de beweging.
Oranjevrijstaat.
In februari 1970 door de Kabouters uitgeroepen. Een vrijstaat met eigen departementen, winkeltjes, strevend naar een alternatieve economie. Bijnen: mede-opsteller van de Oranjevrijstaatproclamatie,coördinator van het Volksdepartement van Behoeftenbevrediging.
Volksuniversiteit voor Sabotage en pseudo-erotiek.
Kwam voort uit gesprekken die Roel van Duijn, nog als Provo-raadslid auteur van de ‘sabotagenota’, voerde met vertegenwoordigers van de BVD. Die voelden zich aangesproken door zijn nota, waarin ook werd opgeroepen tot sabotage in het leger (suiker in de tanks). Met pseudo-erotiek moesten tegenstanders tot de juiste idealen worden verleid. Bijnen: een voortrekker van de volksuniversiteit.
